Wyjazd badawczy studentów Instytutu Studiów Międzynarodowych do Berlina (21-26.10.2007)
Katarzyna Gelles
Mariusz Kozerski
Wyjazd badawczy studentów Instytutu Studiów Międzynarodowych do Berlina (21-26.10.2007)
W dniach od 21 do 26 października 2007 r. został zorganizowany wyjazd badawczy studentów - członków Koła Niemcoznawczego przy ISM do Berlina i Poczdamu. Celem pobytu w stolicy Niemiec była realizacja projektu obejmującego dwa główne elementy: hospitacje w ministerstwach kraju związkowego Brandenburgia oraz konferencja naukowa poświęcona wizerunkowi Polski i Polaków w mediach niemieckich oraz obrazowi Niemców i Niemiec w mediach polskich. Opiekę naukową nad projektem sprawowali pracownicy Zakładu Badań Niemcoznawczych: dr Katarzyna Gelles oraz dr Mariusz Kozerski.
Przed wyjazdem szczegółowo określono założenia realizacji zadań badawczych:
1) uczestnicy mieli odbyć trzydniowe hospitacje w ustalonych wcześniej ministerstwach, przy czym uwaga zwrócona została na te jednostki, które w swojej działalności uwzględniają aspekt współpracy polsko-niemieckiej;
2) studenci mieli za zadanie prowadzenie dziennika praktyk, na podstawie których po powrocie zostaną sporządzone szczegółowe sprawozdania dotyczące funkcjonowania hospitowanych jednostek, tematów spotkań oraz przydzielonych zadań;
3) spotkanie w Ambasadzie RP w Berlinie z kierownikiem Zespołu ds. Kultury, Nauki i Promocji dr. Sławomirem Trycem.
4) na przedostatni dzień pobytu zaplanowana została konferencja poświęcona wizerunkom obu krajów w mediach; miejscem spotkania była berlińska stacja Polskiej Akademii Nauk. Na pierwszą część miało złożyć się wystąpienie mgr Justyny Chytrej, absolwentki kulturoznawstwa na uniwersytecie Europejskim Viadrina, aktualnie doktorantki zajmującej się problematyka przekazów językowych w mediach polskich i niemieckich. Druga część debaty przebiegać miała w formie warsztatów. Uczestnicy zostali podzieleni na cztery grupy. Ich zadaniem było wypracowanie wspólnego stanowiska wobec przedłożonych tez oraz przedstawienie go pozostałym grupom;
5) przewidziane zostało zwiedzenie muzeów i miejsc upamiętniających najnowszą historię Niemiec i Berlina.
Z dzisiejszej perspektywy należy uznać, że wszystkie zadania związane z projektem zostały zrealizowane.
Do Berlina grupa przybyła 21 października wieczorem. Był to dzień szczególny ze względu na odbywające się w tym dniu w Polsce wybory parlamentarne. Mieliśmy okazję obserwować reakcję naszego zachodniego sąsiada na ich wyniki oraz zapowiedź tworzenia się nowego rządu. Nasi gospodarze nie kryli zadowolenia z wygranej partii liberalnej oraz wyrażali nadzieję na normalizację pogarszających się od dwóch lat stosunków polsko-niemieckich.
W poniedziałek rano wszyscy uczestnicy wyruszali do Poczdamu. Jako pierwszą złożyli wizytę w siedzibie Landeszentrale für politische Bildung, gdzie mieli możliwość zaopatrzyć się w wartościowe materiały przydatne do realizacji prac magisterskich i innych zamierzeń naukowych. O godzinie 11.00 rozpoczęło się spotkanie w budynku Kancelarii Państwowej, na które przybyli także opiekunowie praktykantów. Grupę w imieniu brandenburskiego rządu przyjął pełnomocnik kraju związkowego Brandenburgia przy Rządzie Federalnym i do Spraw Europejskich - dr Gerd Harms. Miłą niespodzianką było powitanie nas przez niemieckich gospodarzy w języku polskim. Ponieważ znajomość języka ułatwia dialog, duży nacisk położony został w Brandenburgii na rozpropagowanie nauki języka polskiego.
Fot. K. Gelles
W swoim wystąpieniu dr Harms przedstawił najważniejsze informacje o landzie oraz dziedziny i zakres współpracy polsko-niemieckiej. Kraj ten charakteryzuje się najdłuższą, liczącą 250 km, granicą z Polską. W artykule drugim jego konstytucji z 1992 r. do głównych założeń wpisana została współpraca z polskim sąsiadem:
Artikel 2. Grundsätze der Verfassung. (1) Brandenburg ist ein freiheitliches, rechtsstaatliches, soziales, dem Frieden und der Gerechtigkeit, dem Schutz der natürlichen Umwelt und der Kultur verpflichtetes demokratisches Land, welches die Zusammenarbeit mit anderen Völkern, insbesondere mit dem polnischen Nachbarn, anstrebt. (http://www.verfassungen.de/de/bb/brandenburg92-index.htm, 31. 10.2007)
Rząd Brandenburgii jest żywo zainteresowany współpracą z Polską - zarówno gospodarczą, jak i kulturalną oraz naukową. G. Harms podkreślił, że niezwykle ważnym jej elementem jest wymiana młodzieży, między innymi realizacja takich projektów jak nasz. Partnerami są po stronie polskiej przedstawiciele zachodnich województw: zachodniopomorskiego, lubuskiego, dolnośląskiego. Przykładami mogą być realizacje wspólnych przedsięwzięć w ramach euroregionów, poparcie dla kandydatury Wrocławia w staraniach o organizację wystawy EXPO 2010, wymiana doświadczeń z Berlina przy organizowaniu piłkarskich mistrzostw Europy 2012 czy współpraca uczelni - uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu z Viadriną.
Rozwijana jest ponadto współpraca regionalna z Mazowszem oraz Il-de France. Dr Harms zwrócił przy tym uwagę na fakt, że centralistycznie zorganizowana administracja państwowa we Francji oraz w Polsce utrudnia czasem podejmowanie wspólnych decyzji, jednak w praktyce najwięcej efektów przynosi kooperacja na szczeblach wojewódzkich. Nasz gospodarz nie ukrywał, że w ostatnich latach polityczne stosunki z Polską, w przeciwieństwie do gospodarczych oraz wymiany turystycznej, nie układały się najlepiej. Wyraził też nadzieje, jakie strona niemiecka wiąże z wynikiem wyborów w Polsce oraz nowym rządem.
Następnie była okazja do dyskusji. Studenci ciekawi byli jak funkcjonuje koalicja chadecko-socjaldemokratyczna, jak oceniana jest rosnąca w landach wschodnich popularność partii prawicowo-nacjonalistycznych; jakie są szanse powodzenia pomysłu, który pojawił się w połowie lat 90. XX w. i dotyczył połączenia Brandenburgii z Berlinem w jeden kraj związkowy, a nawet powrotu do jego historycznej nazwy - Prus czy też, jaki jest praktyczny wymiar współpracy Poczdamu z Wrocławiem. Na zakończenie spotkania studenci wręczyli Gerdowi Harmsowi w upominku publikacje oraz materiały reklamujące naszą uczelnię. Otrzymali je również opiekunowie praktyk.
Następnie studenci rozpoczęli hospitacje w uzgodnionych wcześniej jednostkach organizacyjnych: Kancelarii Państwowej, Ministerstwie Szkolnictwa, Młodzieży i Sportu, Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, Ministerstwie Rolnictwa, Środowiska i Ochrony Konsumentów, Ministerstwie Infrastruktury oraz Ministerstwie Pracy, Spraw Socjalnych i Rodziny. Dzień zakończył spacer po Berlinie połączony ze zwiedzaniem reprezentacyjnej Unten der Linden.
Na trzeci dzień pobytu złożyły się hospitacje trwające do godzin późnych godzin popołudniowych. Odbyły się one również czwartego dnia. W tym miejscu należy podkreślić, że strona niemiecka przygotowała dla studentów bardzo urozmaicony program. Mieli oni okazje zaznajomić się ze strukturą oraz działalnością hospitowanych jednostek, brać udział w realizowanych przez nie zadaniach i projektach, zapoznać z inicjatywami powstającymi przy współpracy ze stroną polską.
Wieczorem studenci zwiedzili miejsce upamiętniające tragiczne wydarzenia w powojennej historii Berlina - Muzeum Muru Berlińskiego (Haus am Check Point Charlie). Wystawa ukazuje system zabezpieczeń granicznych przy murze berlińskim, dokumentuje próby ucieczki z miasta oraz przedstawia szersze tło polityczne i historyczne wydarzeń w podzielonym Berlinie, Niemczech i Europie.
Również kolejny dzień obfitował w ważne z punktu widzenia realizacji projektu wydarzenia. Na godzinę 10.00 zaplanowane zostało spotkanie z kierownikiem Zespołu ds. Kultury, Nauki i Promocji dr. Sławomirem Trycem w ambasadzie polskiej w Berlinie.
Fot. K. Gelles
Położona obecnie w ekskluzywnej dzielnicy Berlina Grunewald, mieści się ona w siedzibie dawnej Polskiej Misji Wojskowej (w sektorze brytyjskim miasta) przy Lassenstrasse 19-21. Doktor Tryc opowiedział nam jej historię, a także przedstawił zasady funkcjonowania oraz zadania polskich placówek dyplomatycznych w Niemczech, w szczególności zaś berlińskiej, kierowanej od września 2006 r. przez ambasadora Marka Prawdę. Jej Wydziały - Polityczny, Ekonomiczny, Konsularny oraz Promocji Handlu i Inwestycji ulokowane są w różnych częściach Berlina. Sama ambasada do połowy lat 90. znajdowała się wprawdzie przy reprezentacyjnej Unten der Linden, nieopodal Bramy Brandenburskiej, ale była chyba najbrzydszym budynkiem, klockiem z lat 60., nijak pasującym do otaczających go odrestaurowanych budowli historycznych.
Studenci mieli okazję dowiedzieć się jak wygląda dzień pracy dyplomaty w Berlinie. Pytali również o kwestie, które dominują w kontaktach ze stroną niemiecką. Rozmowa ta była szczególnie ciekawa, zważywszy na fakt, że pracownicy ambasady jako pierwsi konfrontowani są z wydarzeniami, o których my dowiadujemy się dopiero z prasy; na nich też spoczywa w dużej mierze odpowiedzialność za kreowanie obrazu Polski za granicą.
Po zakończeniu wizyty w ambasadzie udaliśmy się na drugi koniec miasta, do dawniej dzielnicy Berlina Wschodniego - Pankow. Dzięki uprzejmości pracowników Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk mogliśmy skorzystać z tamtejszej sali seminaryjnej. Warto dodać, że Centrum powstało w październiku 2006 r. jako pierwsza placówka naukowo-badawcza Polskiej Akademii Nauk za granicą.
Konferencja poświęcona została wizerunkowi Polski i Polaków w mediach niemieckich oraz obrazowi Niemiec i Niemców w mediach polskich, głównie prasie. Jest to temat niezwykle ciekawy, szczególnie w ostatnich latach zaszło w tej dziedzinie wiele zmian. Można bez wątpienia stwierdzić, że o tym jak postrzegają siebie wzajemnie sąsiedzi z obu stron Odry decydują w dużej mierze media i kreowane przez nie wizerunki.
Fot. K. Gelles
Spotkanie zostało podzielone na dwie części. Na pierwszą złożyło się wystąpienie mgr Justyny Chytrej zajmującej się tą problematyką w ramach przygotowywanej dysertacji. Przedstawiła w nim główne elementy dominujące w przekazach medialnych obu krajów ostatnich lat. Część tę zakończyła dyskusja.
Po krótkiej przerwie uczestnicy zostali podzieleni przez modelatorkę debaty panią Agnieszkę Wolną na cztery grupy warsztatowe. Każda z nich otrzymała wykaz tez oraz materiały pomocnicze z poleceniem uzgodnienia wspólnego stanowiska, które potwierdzałoby lub negowało przedłożone stwierdzenia. Następnie członkowie poszczególnych grup prezentowali wyniki swojej pracy.
Ostatnim punktem programu tego dnia było zwiedzanie budynku niemieckiego parlamentu -Reichstagu.
Fot. K. Gelles
Najpierw zostaliśmy wprowadzeni do sali posiedzeń Bundestagu, która znana jest z transmisji telewizyjnych, z charakterystycznym orłem, nazywanym przez posłów żartobliwie "grubą kwoką" (dicke Henne) oraz rzędami foteli w specjalnie zaprojektowanym na potrzeby parlamentu kolorze "Reichstagsblue". Przewodniczka w ciekawy sposób opowiedziała o historii budynku - o okolicznościach jego powstania, burzliwych dziejach oraz odbudowie w zjednoczonych już Niemczech. Podkreśliła, że jako czynna siedziba parlamentu jest on jedynym tego rodzaju zabytkiem na świecie, który co roku przyciąga miliony turystów. Zaskakuje przede wszystkim koncepcja połączenia starych murów dawnego Reichstagu z całkowicie nowoczesnym wnętrzem. Niewątpliwie największą atrakcją jest zaprojektowana przez brytyjskiego architekta Sir Normana Fostera szklana kopuła, z której mieliśmy okazję podziwiać nocną panoramę miasta.
Piątek był ostatnim dniem naszego pobytu w niemieckiej stolicy. W zgodnej opinii opiekunów i studentów wyjazd badawczy do Berlina okazał się niezwykle udanym i ciekawym przedsięwzięciem naukowym. W tym miejscu należy podkreślić, że jego uczestnicy wykazali się dużym zaangażowaniem i dyscypliną w realizacji projektu.
Najważniejszym efektem będą tu zarówno sprawozdania z hospitacji w poszczególnych ministerstwach, jak i opracowanie przebiegu debaty oraz artykułu poświęconego wizerunkom medialnym, uzupełnione kalendarium pobytu. Wyniki zostaną zaprezentowane w formie publikacji na stronie internetowej Zakładu Badań Niemcoznawczych.
Kontakt z niemieckimi politykami, możliwość udziału w ich codziennej pracy i zadaniach, a także wizyta w miejscach pamięci i muzeach to prawdziwa lekcja historii Niemiec i ich stolicy. Korzyści wynikające z udziału tego rodzaju przedsięwzięciach są nie do przecenienia, dlatego bez wątpienia warto je podtrzymywać. Co ważne, tego samego zdania byli nasi gospodarze, którzy wielokrotnie podkreślali chęć i gotowość do kontynuowania tego rodzaju współpracy w przyszłości.
Fot. K. Gelles