Sprawozdanie z odbycia hospitacji w Staatskanzlei des Landes Brandenburg w dniach 22-24.10.2007
Paulina Burzyńska, Agnieszka Jankowska
Nasze trzydniowe hospitacje w Kancelarii Państwowej w Poczdamie odbyłyśmy w Dziale 5 Staatskanzlei, zajmującym się sprawami europejskimi i międzynarodowymi. Opiekunem naszych praktyk był Pan Markus Mildenbereger, pracownik Referatu odpowiedzialnego za współpracę Brandenburgii z Polską oraz innymi krajami Południowej i Środkowej Europy.
Pierwszy dzień hospitacji rozpoczął się oficjalnym powitaniem, na którym wszyscy uczestnicy mieli okazję porozmawiać z Panem Dr. Gerdem Harmsem. Już w czasie tego pierwszego spotkania usłyszeliśmy wiele ciekawych informacji.
Przede wszystkim podkreślono, że ważnym aspektem polityki zewnętrznej Brandenburgii jest współpraca z Polską. Wprawdzie Brandenburgia posiada sieć rozwiniętych partnerstw z innymi państwami, to jednak współpraca z Polską zajmuje czołowe miejsce, również z powodu bezpośredniego sąsiedztwa, które generuje wiele kwestii wymagających ściślejszych kontaktów (Oderpartnerschaft, Euroregionen)
Druga część spotkania została przeznaczona na pytania, które dotyczyły miedzy innymi:
- współpracy między Brandenburgią a Wrocławiem (zwłaszcza kwestie związane z organizacją EURO 2012 - m.in. sprawy bezpieczeństwa)
- kwestii połączenia Berlina z Brandenburgią (wady i zalety wynikające z przyłączenia - np. lepsze możliwości rozwoju gospodarczego, przejęcie zadłużenia Berlina przez Brandenburgię)
- systemu partyjnego w Brandenburgii oraz znaczenie partii populistycznych
Dużo uwag w czasie dyskusji poświęcono wyborom parlamentarnym w Polsce i skutkom, jakie ich wynik może mieć dla dalszej współpracy brandenbursko- polskiej.
Następnie wszyscy uczestnicy wyjazdu udali się do poszczególnych referatów Staatskanzlei, by rozpocząć hospitacje.
Pierwszym elementem naszych praktyk była rozmowa z Panem Berndem Freistedtem, kierownikiem Referatu 54, który zapoznał nas ze strukturą oraz zadaniami Kancelarii Państwowej. Kolejne spotkanie odbyłyśmy z Panem Gerdem Ringmannem, Kierownikiem Referatu Europa/ Internationales. W czasie rozmowy miałyśmy okazję dowiedzieć się, jak wygląda polityka Brandenburgii na arenie międzynarodowej.
Głównym czynnikiem wpływającym na politykę zewnętrzną landu jest zmiana sposobu postrzegania Brandenburgii na arenie międzynarodowej przez jej przedstawicieli i polityków - już nie tylko jako niemieckiego kraju związkowego, ale także jako część Europy. Wiąże się to z posiadaniem możliwości kształtowania, bądź wpływania na politykę europejską. W tej sytuacji naturalnym był rozwój tzw. polityki brukselskiej i poszukiwanie partnerów w Brukseli.
Mówiąc o polityce europejskiej Brandenburgii podkreśla się fakt, że mimo proeuropejskiego nastawienie elit rządzących, społeczeństwo brandenburskie nadal ze sceptycyzmem odnosi się do kwestii dalszej integracji "nowych" państw członkowskich w strukturach Unii Europejskiej. Społeczeństwo negatywnie odnosi się do sprawy otwarcia granic dla nowych państw członkowskich, zwłaszcza dla Polski, co dla wielu Niemców nadal oznacza "zalanie" niemieckiego rynku pracy tańszą siłą roboczą, a tym samym powoduje strach przed utratą miejsca pracy. Nie należy zapominać, że niektóre kraje niemieckie nie znalazły jeszcze rozwiązania dla problemów integracyjnych emigrantów z krajów Europy Południowej i stąd m.in. wynika obawa społeczeństwa przed napływem ludności polskiej, która może nie wykazać chęci do integracji, czego przykładem jest np. tworzenie polskich enklaw na Wyspach Brytyjskich.
Na koniec intensywnego, pierwszego dnia spotkałyśmy się z naszym opiekunem, Panem Mildenbergerem, by porozmawiać na temat współpracy Brandenburgii z partnerami w Polsce. Bardzo miłym zaskoczeniem był fakt, że z Panem Mildenbergerem mogłyśmy swobodnie rozmawiać w języku polskim, ponieważ ukończył on studia w Polsce i płynnie posługiwał się naszym językiem.
Jak mogłyśmy się dowiedzieć w analizie wzajemnych relacji, punktem wyjściowym jest uświadomienie istnienia pewnego rodzaju konieczności istnienia kontaktów między Brandenburgią a Polską, wynikającej z faktu graniczenia ze sobą obu krajów. Rozwój współpracy jest zatem naturalną konsekwencją tej "bliskości", choć nie oznacza to, że przebiega on w sposób równie spontaniczny i bezproblemowy.
Jako problem w rozwoju wzajemnej współpracy podkreślano postawę "Warszawy", jako czasami całkowicie sprzeczną i blokującą decyzje województw w zakresie kształtowania współpracy przygranicznej. Jednak, mimo takiej czasami nieprzychylnej atmosfery ze strony rządu, stosunki między przygranicznymi miejscowościami rozwijają się raczej poprawnie (Frankfurt- Słubice, Guben-Gubin, Görlitz- Zgorzelec). Zauważono nawet, że zmiana rządu lub jego polityki zagranicznej nie ma większego wpływu na rozwój współpracy na poziomie lokalnym. Bezpośrednie sąsiedztwo wymaga bowiem współpracy przede wszystkim na poziomie lokalnym. Wzajemne kontakty na płaszczyźnie lokalnej uległy, w pewien sposób samoczynnie intensyfikacji, gdy co raz więcej Niemców z regionów przygranicznych zaczęło "odkrywać" usługi polskich przedsiębiorstw czy polskie sklepy. Wymagało to dokonania ułatwień na przejściach granicznych, rozbudowania infrastruktury itd.
Jako kolejny z czynników hamujących rozwój współpracy uznano brak samodzielności województw w podejmowaniu decyzji dotyczących współpracy przygranicznej- wymóg konsultowania wszelkich decyzji z "Warszawą", co znacznie wydłuża proces decyzyjny. Jako nowy impuls do współpracy jawi się kwestia organizacji Euro 2012 i sprawy z nią związane; szczególnie w obszarze dotyczącym infrastruktury strona niemiecka widzi pole, w którym może dojść do zintensyfikowania kontaktów.
Drugi dzień hospitacji rozpoczęłyśmy od zapoznania się z funkcjonowaniem Działu Prasowego Staatskanzlei oraz dyskusji z Panem Hansem Völklem, kierownikiem tego referatu, który tworzą przede wszystkim osoby zajmujące się w przeszłości dziennikarstwem. Jak mogłyśmy usłyszeć, w godzinach od 6 do 20 siedmiu pracowników działu dokonuje przeglądu prasy (wszystkie ogólnoniemieckie, a także lokalne- brandenburskie dzienniki). Do zadań wydziału należy organizowanie konferencji prasowych, wywiadów, a także sporządzanie tekstów przemówień polityków. Pracownicy referatu zajmują się również redagowaniem informacji, które następnie poprzez stronę internetową, biuletyny itd. są podawane do wiadomości mieszkańców.
Następnie udałyśmy się do nowoutworzonego w ramach Staatskanzlei Referatu, którym kieruje Pan Kneifel Haverkampem, a którego głównym zadaniem jest wdrażanie Strategii Lizbońskiej w Brandenburgii.
Podstawowym problemem przy wdrażaniu "strategii lizbońskiej" na płaszczyźnie ogólnoniemieckiej jest dysproporcja w rozwoju gospodarczym między zachodnimi i wschodnimi częściami kraju. W celu przezwyciężenia różnic rozwoju stworzono regionalne centra wzrostu, które skupiają różnego rodzaju organizacje, instytuty badawcze. Ich zadaniem jest wspomóc działalność słabiej rozwiniętych regionów, które wprawdzie prowadzą badania, rozwijają nowe technologie, jednak nie potrafią przełożyć tych wyników na obszary produkcji i sprzedaży. Istotnym czynnikiem dla rozwoju regionów, zwłaszcza tych słabiej rozwiniętych jest rozbudowa współpracy z partnerami zagranicznymi - tworzenie partnerstw w obszarach nauki, kształcenia, wymiany akademickiej.
Ostatni dzień hospitacji spędziłyśmy już poza Poczdamem, ponieważ zaplanowano dla nas wizytę w Przedstawicielstwie Brandenburgii w Berlinie oraz rozmowę z Panem Dr. Bethkenhagenem na temat działań Brandenburgii w Bundesracie.
Jak miałyśmy okazję się dowiedzieć trzy główne zadania Przedstawicielstwa:
1. współpraca z Bundestagiem
2. kontakty z organami konstytucyjnymi
3. reprezentowanie Brandenburgii na zewnątrz
Do podstawowych zadań realizowanych w ramach pkt. 3 należy promocja landu, mająca na celu rozwój gospodarczy, naukowy i kulturalny. Służy temu organizowanie imprez kulturalnych, wystaw, konferencji naukowych itd. Duży nacisk kładzie się na rolę Brandenburgii jako pośrednika między Wschodem i Zachodem, która zyskała na znaczeniu wraz z przystąpieniem Polski i innych państw wschodnio- i środkowoeuropejskich do Unii Europejskiej. Szczególną pozycję zajmuje Polska, z którą Brandenburgię łączy granica licząca 252 km (najdłuższa wśród niemieckich landów). Należy także podkreślić, że Brandenburgia jest jedynym krajem związkowym RFN, w którego konstytucji zapisano współpracę z Polską. Wzajemne kontakty przejawiają się na wszystkich płaszczyznach życia społecznego: możliwość nauki języka polskiego w szkołach, programy wymiany międzyszkolnej, wspólne projekty turystyczne: rozbudowa ścieżek rowerowych, tworzenie miejsc spotkań, podejmowanie regionalnych ofensyw gospodarczych czy wspólnych działań na rzecz ochrony wód i lasów. Nadal jednak istotną przeszkodą w bilateralnych stosunkach jest bariera językowa. Wprawdzie wiele instytucji oferuje swoim pracownikom możliwość uczestniczenia w kursach języka polskiego, jednak dość powszechna opinia o trudności tego języka odstrasza potencjalnych chętnychnym ważnym zadaniem jest kwestia połączenia Berlina z Brandenburgią. Mimo istnienia wielu wspólnych instytucji (np. wspólne sądownictwo, wspólne egzaminy radcowskie itd.) na drodze do połączenia znajduje się wiele barier.
Jedną z nich jest kwestia uregulowania zadłużenia Berlina; Brandenburgia domaga się rozłożenia długu na wszystkie kraje związkowe, co nie znajduje akceptacji pozostałych landów. Ważną przeszkodą jest również obawa mieszkańców Brandenburgii przed dominacją Berlina (zarówno a Parlamencie, gdzie Berlin będzie miał większość, jak i na rynku pracy).
Ostatni dzień praktyk był dla nas również okazją do refleksji na temat tych trzech intensywnych dni, które spędziłyśmy w Poczdamie i Berlinie. Z satysfakcją uznałyśmy, że cały pobyt w Staatskanzlei był dla nas, jak zapewne dla pozostałych uczestników wyjazdu, niezwykle ważnym doświadczeniem, które zaowocowało wzbogaceniem naszej wiedzy na temat praktycznych aspektów funkcjonowanie tak ważnej, niemieckiej instytucji państwowej, ale z całą pewnością możemy stwierdzić, że również całego systemu federalnego RFN, czego dowodem jest wizyta w Przedstawicielstwie Brandenburgii w Berlinie (Vertretung des Landes Brandenburg beim Bund). Bardzo ważnym elementem była bardzo duża otwartość wszystkich urzędników, z którymi miałyśmy okazję się spotkać i ich gotowość do zapoznania nas ze wszystkimi ważnymi aspektami funkcjonowania Staatskanzlei, ze szczególnym naciskiem na współpracę z Polską. Szeroka gama kontaktów, którą miałyśmy możliwość nawiązać w czasie hospitacji, jak również zaproszenia do kolejnych wizyt, z pewnością przyczynią się do kontynuowania współpracy z tą instytucją.